Kilka tygodni temu pisałam o prawach osób zatrzymanych w Wielkiej Brytanii, ale w związku z powtarzającymi się pytaniami i dla porównania przedstawiam tym razem prawa osób zatrzymanych i aresztowanych w Polsce.
KIM JEST ZATRZYMANY?
Zatrzymanym jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa wobec której zastosowano środek przymusu w postaci pozbawienia wolności.
Osoba zatrzymana ma prawo zwrócić się z prośbą o wyjaśnienie niejasności do funkcjonariusza Policji.
Do zatrzymania dochodzi, gdy
istnieje prawdopodobieństwo, że osoba ta popełniła przestępstwo oraz zachodzi obawa, że może uciec lub utrudniać postępowanie.
nie można ustalić jej tożsamości lub organy ścigania zamierzają przeprowadzić szczególny rodzaj postępowania.
JAK DŁUGO MOŻNA BYĆ ZATRZYMANYM PRZEZ POLICJĘ?
W Polsce można zostać zatrzymanym na maksymalnie 48 godzin. W tym czasie, policja musi wystąpić do sądu o tymczasowe aresztowania, a w innym wypadku dojść musi do zwolnienia.
Sąd ma maksymalnie 24 godziny na podjęcie decyzji o tymczasowym aresztowaniu. To oznacza, że każda osoba może zostać zatrzymana na maksymalnie 72 godziny, czyli 3 dni, chyba że dojdzie do wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
PROTOKÓŁ Z ZATRZYMANIA
Zatrzymany powinien otrzymać protokół z zatrzymania, a w nim powinny znaleźć się takie informacje jak:
imię i nazwisko funkcjonariusza dokonującego zatrzymania,
dzień ze wskazaniem dokładnej godziny,
miejsce zatrzymania,
przyczynę zatrzymania,
określenie przestępstwa, o które zatrzymany jest podejrzewany.
JAKIE MA PRAWA ZATRZYMANY?
Prawo do bycia wysłuchanym: możesz opowiedzieć o tym, co się wydarzyło, ale możesz też odmówić składania wyjaśnień bez podawania jakiejkolwiek przyczyny.
Prawo do kontaktu z prawnikiem: masz prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym.
Prawo do zaskarżenia: masz prawo w ciągu 7 dni od zatrzymania złożyć zażalenie do sądu.
Prawo powiadomienia innych o zaistniałej sytuacji: możesz żądać, aby powiadomiono o tym: osobę najbliższą lub inną wskazaną, szkołę lub uczelnię, pracodawcę, dowódcę; powiadomienie odbywa się tylko na wniosek.
Prawo do uzyskania niezbędnej pomocy medycznej: należy o wszelkich dolegliwościach poinformować funkcjonariuszy.
JAKIE OBOWIĄZKI MA ZATRZYMANY?
Poddać się oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem ciała.
Pozwolić pobrać odciski palców.
Pozwolić się sfotografować i okazać innym.
Pozwolić na pobranie wymazu ze śluzówki policzków.
A jeśli czynność przeprowadza pracownik służby zdrowia musi poddać się:
Badaniom psychologicznym i psychiatrycznym.
Badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na ciele.
CZYM JEST TYMCZASOWE ARESZTOWANIE?
Tymczasowe aresztowanie jest stosowane jako środek zapobiegawczy, który stanowi odizolowanie osoby od świata zewnętrznego na czas określony (3 miesiące) z możliwością dalszego przedłużenia tego okresu decyzją Sądu.
Przyczyną tymczasowego aresztowania jest to, że organy ścigania przyjmują wysokie prawdopodobieństwo, że doszło do popełnienia przestępstwa, a zastosowanie tymczasowego aresztowania jest konieczne dla zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowania.
JAKIE PRAWA PRZYSŁUGUJĄ TYMCZASOWO ARESZTOWANYM?
Tymczasowo aresztowanym przysługuje:
Prawo odmowy wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania.
Prawo do obrońcy z urzędu lub z wyboru.
Prawo zaskarżenia postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
Prawo do informacji: treści zarzutów, uzupełnienia i zmiany. zarzutów, kwalifikacji prawnej przestępstwa.
Prawo do powiadomienia innych o zaistniałej sytuacji.
Prawo do uzyskania pomocy medycznej.
W razie sprzeciwu wobec decyzji sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania można złożyć zażalenie do sądu w terminie 7 dni. Sąd powinien rozpoznać to zażalenie najpóźniej przed upływem 7 dni od przekazania go Sądowi.
ZASTOSOWANIE INNYCH ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH (NP. KAUCJA LUB DOZÓR POLICJI)
Istnieje też możliwość starania się o zastosowanie innych środków zapobiegawczych tj. dozoru policji , poręczenia majątkowego, zakazu opuszczania kraju i inne. Sąd powinien rozstrzygnąć taki wniosek w terminie 3 dni, a kolejny taki wniosek można składać dopiero po upływie kolejnych 3 miesięcy.
Zarówno Polska, jak i Wielka Brytania przyjęły Europejską Konwencję Praw Człowieka, więc opisane w dzisiejszym wpisie postępowanie może dotyczyć obu państw. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stanowi często ostatnią deskę ratunku dla osób szukających sprawiedliwości, ale należy pamiętać, że nie jest to dodatkowa instancja dla rozpoznania sprawy. Skarżący muszą pamiętać, że ich skarga musi spełniać szereg warunków, aby mogła zostać przyjęta przez Trybunał do rozpoznania.
Według danych statystycznych w 2017 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 20 wyroków przeciwko Polsce i dotyczyły one:
zakazu tortur oraz innego nieludzkiego i poniżającego traktowania (4 sprawy),
prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego (2 sprawy),
prawo do rzetelnego procesu (2 sprawy)
prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (3 sprawy),
swobody wypowiedzi (3 sprawy),
prawa do skutecznego środka odwoławczego (1 sprawa).
Ogólnie o Trybunale (ETPCz) i skardze
Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jest jednym z wielu międzynarodowych instrumentów, który ma skutecznie służyć ochronie praw i wolności obywateli przed nadużyciami ze strony władzy państwowej. Posługuje się ona dwoma środkami służącymi ochronie tych praw:
skargą państwa
skargą (petycją) indywidualną
Europejska Konwencja Praw Człowieka chroni od naruszeń w sprawach indywidualnych dotyczących:
Prawa do środka odwoławczego w sprawach karnych
Odszkodowanie za niesłuszne skazanie
Zakaz ponownego sądzenia lub karania
Prawo do rzetelnego procesu sądowego
Zakaz karania bez podstawy prawnej
Jak działa Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu?
Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu jest właściwy do rozpoznawania wszystkich spraw dotyczących interpretacji i stosowania Konwencji oraz jej Protokołów dodatkowych. Skuteczność skargi indywidualnej zależy od tego, czy dane państwo uznało kompetencje organów Konwencji do rozpatrywania petycji indywidualnej. Rzeczypospolita Polska złożyła stosowną deklarację w tym zakresie i tym samym uznała prawo jednostek do występowania ze skargą indywidualną.
Konwencja zapewnia ochronę, nie tylko obywatelom państw – stron Konwencji, ale także wszystkim osobom znajdującym się pod jurysdykcją tych państw.
Dopuszczenie skargi indywidualnej (także państwowej) do merytorycznego rozstrzygnięcia zależy od spełnienia wielu warunków formalnych:
Skarga może być więc złożona wyłącznie przeciwko państwu;
w stosunku do Polski dopuszcza się jedynie skargi dotyczące czynów, decyzji i faktów, które nastąpiły po 30 kwietnia 1993 r. Skarga nie może więc obejmować zdarzeń wcześniejszych,
ze skargą można wystąpić po wykorzystaniu wszystkich dostępnych w kraju środków odwoławczych. W sprawach sądowych należy odwołać się do sądu drugiej instancji. Powinno się w zasadzie podjąć również próbę wniesienia kasacji. W sprawach administracyjnych należy odwołać się do organu administracyjnego drugiej instancji, a następnie wnieść skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W niektórych przypadkach koniecznym może okazać się złażenie skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Nie są natomiast wymagane starania o wznowienie postępowania. Zarzuty podniesione w odwołaniu muszą być takie same jak w skardze skierowanej do Trybunatu Europejskiego;
skargę należy wnieść nie później niż przed upływem 6 miesięcy od wydania ostatecznego prawomocnego orzeczenia w sprawie przez sąd lub inny organ (nie będą uwzględniane daty wydania ewentualnych innych decyzji). Przekroczenie terminu powoduje odrzucenie skargi;
ze skargą może wystąpić jedynie osoba pokrzywdzona. Nie są przyjmowane skargi złożone w interesie osoby trzeciej;
skarga nic może być anonimowa;
skarga nie może być identyczna co do meritum ze sprawą rozpatrzoną już wcześniej w Strasburgu lub skargą stanowiącą przedmiot rozstrzygnięcia przez inny międzynarodowy organ;
skarga nie może być rażąco wadliwie uzasadniona;
podstawą jej odrzucenia może stać się również nadużycie prawa do skargi.
Adreskorespondencyjny Trybunału
Skargę można sporządzić w języku polskim i należy ją kierować bezpośrednio do Trybunału, na adres jego kancelarii w Strasburgu:
The Registrar
European Court of Human Rights
COUNCIL OF EUROPE, F -67075 STRASBOURG CEDEX, France
Do czasu podjęcia decyzji o dopuszczalności skargi, wnoszący skargę może posługiwać się swoim własnym językiem lub językiem innego państwa-strony Konwencji, które uznało system skarg indywidualnych. Tak więc skarga wniesiona przeciwko państwu polskiemu może być zredagowana w języku polskim. Jednak w dalszym toku postępowania korespondencja będzie przekazywana skarżącemu w którymś z dwóch oficjalnych języków Trybunału, tj. angielskim lub francuskim zgodnie z oświadczeniem skarżącego dotyczącym wyboru języka.
Skarga indywidualna i jej forma
Skarga musi być złożona na piśmie i opatrzona podpisem skarżącego lub jego pełnomocnika. Osoby reprezentujące osobę fizyczną, organizację lub grupę osób zobowiązane są do przedłożenia pełnomocnictwa adwokackiego lub pisemnego upoważnienia. Jakkolwiek nie istnieje żaden formalny obowiązek tego rodzaju, to w interesie skarżącego leży by skarga została napisana przez prawnika, którego pomoc jest z reguły niezbędna w kolejnych etapach postępowania. Nie istnieje co prawda przymus adwokacki, jednak w praktyce rzadko się zdarza by skarżący występował bez adwokata lub innej osoby o kwalifikacjach prawniczych w postępowaniu przed organami Trybunału.
Należy odnotować, iż w późniejszym stadium postępowania przed Trybunałem, brak odpowiednich środków finansowych na pokrycie całości lub części wchodzących w grę kosztów pomocy prawnej może stanowić w danym przypadku podstawę do ubiegania się skarżącego o przyznanie takiej pomocy, pod warunkiem, że jest ona niezbędna dla właściwego prowadzenia sprawy. Sytuacja majątkowa wnoszącego skargę zostanie oceniona na podstawie specjalnej deklaracji poświadczonej przez właściwe organa krajowe. Jednakże pomoc taka nie może być przyznana w momencie składania skargi. Decyzja o przyznaniu pomocy prawnej może zostać uchylona w przypadku gdy ustaną okoliczności, które warunkowały jej przyznanie
Skarga złożona do Trybunału powinna zawierać:
dane personalne skarżącego (imię i nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo, płeć, zajęcie i adres), dane przedstawiciela jeśli występuje, nazwę państwa, przeciwko któremu jest skierowana;
przedmiot skargi (zwięzłe i jasne przedstawienie stanu faktycznego);
wskazanie prawa lub praw zawartych w Konwencji lub Protokołach dodatkowych do niej, których naruszenie zarzuca wnoszący skargę oraz przedstawienie argumentów na poparcie tych zarzutów;
informację o spełnieniu warunków dopuszczalności skargi (a zwłaszcza wykorzystania krajowych środków prawnych oraz zachowania terminu sześciu miesięcy od podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie);
oświadczenie dotyczące celu skargi (należy krótko stwierdzić co wnoszący skargę zamierza osiągnąć, wskazać ewentualne zadośćuczynienie, którego chce zażądać);
listę oficjalnych decyzji, które zapadły w sprawie (z podaniem sądów lub innych organów rozstrzygających sprawę oraz dat każdego rozstrzygnięcia), a także krótką informację o treści każdej z nich;
informację, czy zarzuty sformułowane w skardze były przedłożone innym organom międzynarodowym w celu dochodzenia lub rozstrzygnięcia;
wskazanie jednego z dwóch oficjalnych języków Rady Europy – angielskiego lub francuskiego – w którym skarżący chce otrzymać decyzję lub orzeczenie;
podpis skarżącego.
Do skargi należy dołączyć kopie wszystkich decyzji i wyroków, które zapadły w sprawie oraz innych dokumentów, które mogą być przydatne w charakterze dowodów. Trybunał nie będzie zwracał tych dokumentów, tak więc w interesie skarżącego leży przedłożenie kopii zamiast oryginałów.
Niespełnienie wymagań dotyczących treści skargi może spowodować odmowę jej zarejestrowania i rozpatrzenia przez Trybunał.
Trybunał udzieli skarżącemu odpowiedzi na wniesioną skargę, przy czym może zwrócić się o dodatkowe informacje, dokumenty lub wyjaśnienia związane ze skargą. Skarżący zostanie poinformowany przez Trybunał w razie stwierdzenia oczywistych przeszkód nie pozwalających na przyjęcie skargi do rozpoznania.
W początkowej fazie całe postępowanie toczy się pisemnie, nie ma więc w ogóle potrzeby osobistego stawiania się w Strasburgu.
Kiedy Trybunał uzna, że istotnie doszło do naruszenia praw określonych w Konwencji, może przyznać od państwa – słuszne zadośćuczynienie i ewentualnie zwrot wydatków poniesionych przez skarżącego na wniesienie sprawy. Nie unieważnia jednak krajowych decyzji, nie uchyla krajowych przepisów prawnych, nie rozstrzyga praw ponownie, ani nie podejmuje interwencji w sprawach skarżących bezpośrednio w organie władzy.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka stwierdza, że, „Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebności; niewolnictwo i handel niewolnikami są zakazane we wszystkich swych postaciach.”
Wśród form handlu ludźmi wymienia się:
handel tanią siłą roboczą – ofiary nie dostają wynagrodzenia lub otrzymują niższe niż inni lub poniżej ustalonych przepisami limitów w danym kraju, a ich pobyt w tym kraju często jest nielegalny;
handel dziećmi w celu wykorzystania dzieci jako tania siła robocza albo w celach seksualnych;
nielegalne adopcje
handel kobietami – wyjazd w celu podjęcia pracy, a w rzeczywistości kobiety są zmuszane do prostytucji;
handel narządami – sprzedaż narządów potrzebnych do przeszczepów.
Handel ludźmi a prawo
Zgodnie z obowiązującą od 2015 roku w Wielkiej Brytanii Modern Slavery Act za tego rodzaju przestępstwo grozi kara dożywotniego pozbawienia wolności, a w Polsce taki czyn zagrożony jest karą od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Art. 189a§ 1. Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W zależności od okoliczności sprawy, określony czyn może odpowiadać jeszcze innym kwalifikacjom prawnym, które przewidują inne zagrożenie karą.
Co może zrobić ofiara lub świadek handlu ludźmi?
Zarówno w Polsce, jak i w Wielkiej Brytanii pomoc można uzyskać szybko.
W Polsce w celu uzyskania wsparcia należy kontaktować się z numerem telefonu zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi: 22 628 99 99
W Wielkiej Brytanii numer Infolinii to 0800 0121 700
Pierwszym i najważniejszym krokiem, jaki powinna podjąć osoba, będąca ofiarą handlu ludźmi jest zgłoszenie się na policję, do straży granicznej lub bezpośrednio do organizacji pozarządowej udzielającej pomocy ofiarom handlu ludźmi (w Polsce np. Fundacja La Strada, https://www.strada.org.pl).
Zgłoszenie się do odpowiedniej instytucji pozwoli na podjęcie odpowiednich działań skierowanych na zapewnienie bezpieczeństwa, wsparcia i schronienia. Kontakt z policją lub z przedstawicielami straży granicznej pozwoli na udzielenie ofierze pomocy zgodnie z zasadami „Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi”.
Ofiary handlu ludźmi mają możliwość skorzystać z pomocy Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego prowadzonego przez organizacje pozarządowe.
W Wielkiej Brytanii ofiara handlu ludźmi może uzyskać wszechstronną pomoc, w tym prawną i psychologiczną, a w szczególności:
pomoc w znalezieniu miejsca zamieszkania;
pomoc w uzyskaniu pomocy medycznej;
pomoc psychologa i tłumacza;
pomoc prawną.
Warto pamiętać, że jedno zgłoszenie może uratować wielu ludzi.
Angielskie prawo dla Polaków 