Europejski Nakaz Aresztowania jako uproszczona forma ekstradycji

Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) stanowi uproszczoną formę ekstradycji i wynika z decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 roku. To instytucja, która okazała się konieczna ze względu na brak ograniczeń w ruchu osobowym w Unii Europejskiej i w strefie Schengen, gdzie dodatkowo nie ma kontroli na granicach, co mogłoby spowodować niczym nieograniczoną działalność przestępców na terenie całej UE.

W Polsce ENA reguluje art. 607a – 607z Kodeksu postępowania karnego.

Według krajowego raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w latach 2010-2016, największa liczba ENA wydawanych w Polsce była skierowana do Wielkiej Brytanii (529 w 2016 r.; 498 w 2017 r.), Niemiec (450 w 2016 r.; 482 w 2017 r.) i Holandii (165 w 2016 r.; 256 w 2017 r.). Dane te odpowiadają głównym kierunkom migracji polskich obywateli. Pomimo wysokiej liczby wydanych nakazów, Polska ma stosunkowo niski wskaźnik powodzenia ENA (ok. 20%).

PRZESTĘPSTWA PODLEGAJĄCE PROCEDURZE ENA

Nie podlega procedurze ENA przestępstwo zagrożone karą do roku pozbawienia wolności w przypadku poszukiwania osoby ściganej, a w sytuacji poszukiwania osoby skazanej wymierzona kara nie może być niższa niż cztery miesiące.

W 2015 roku dodatkowo wprowadzono ograniczenie w postaci klauzuli, by za wydaniem w Polsce ENA przemawiał interes wymiaru sprawiedliwości. Ten zabieg miał spowodować ograniczenie działania zasady legalizmu nakazującej ścigania każdego sprawcy wszystkimi dostępnymi prawnie metodami.

WYSTAWIENIE EUROPEJSKIEGO NAKAZU ARESZTOWANIA

Kto wystawia ENA w Polsce? Europejski Nakaz Aresztowania wystawia sąd okręgowy z urzędu lub na wniosek sądu rejonowego, a gdy poszukiwana jest osoba podejrzana, na wniosek prokuratora.

Poszukiwania Interpolu

Jeśli miejsce pobytu osoby ściganej jest nieznane, to odpis ENA kierowany jest do policji współpracującej z Interpolem celem wszczęcia poszukiwań.

Osoba, której dotyczy ENA musi zostać odebrana z aresztu państwa przez organy państwa wzywającego w terminie 10 dni.

W przypadku skierowania przez państwo członkowskie UE Europejskiego Nakazu Aresztowania do Polski, ENA rozpoznaje sąd okręgowy, a aresztowanie zastosowane na jego podstawie nie może przekroczyć 100 dni.

PRZESZKODY WYKONANIA ENA

Wśród przeszkód wymienia się:

• przeszkoda rzeczy osądzonej w innym państwie unijnym;
• przeszkoda politycznego charakteru przestępstwa;
• klauzula antydyskryminacyjna (naruszenie praw człowieka)
• nieosiągnięcie wieku odpowiedzialności karnej;

Wśród względnym przeszkód wymienia się:

• popełnienie przestępstwa na terytorium RP;
• zawisłość sprawy przed polskim sądem;
• przedawnienie ścigania w Polsce;
• możliwość orzeczenia w państwie wzywającym kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości ubiegania się o skrócenie kary;
• uzyskanie w Polsce prawa azylu;

Różnice między ENA i ekstradycją

Dla ENA nie znajdują zastosowania dwie przeszkody – przeszkoda obywatelstwa i przeszkoda braku karalności (podwójnej karalności).

Oznacza to, że Polska może wydać polskiego obywatela tylko pod warunkiem, że po prawomocnym osądzeniu osoba ta zostanie zwrócona celem odbycia kary.

Odstąpienie od przeszkody braku karalności nie może dotyczyć polskiego obywatela i odnosi się tylko do przestępstw, które w państwie wydania nakazu zagrożone są karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności i wymienione zostały w art. 607w Kodeksu postępowania karnego.

Stan prawny na dzień: 23 września 2019 roku

Photo credit: unsplash.com

Ekstradycja z polskiej perspektywy

Ekstradycja jest wydaniem, w wykonaniu prawnej decyzji kompetentnego organu państwowego, osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub skazanej za przestępstwo władzom państwa, które zwróciło się z wnioskiem o wydanie w celu osądzenia podejrzanego lub wykonania wyroku skazującego.

W postępowaniu ekstradycyjnym mamy państwo, które występuje z wnioskiem o ekstradycję (państwo wzywające) i państwo będące adresatem wniosku (państwo wezwane).

UWAGA! Deportacja nie jest tożsama z ekstradycją. Deportacja stanowi wydalenie cudzoziemca i wynika z jednostronnej decyzji organów administracyjnych państwa i nie wymaga wniosku innego państwa.

CELE EKSTRADYCJI

Wyróżnia się dwa cele ekstradycji:

1. doprowadzenie do postawienie podejrzanego przed sądem;
2. wykonanie orzeczonej już kary.

Ekstradycji dokonuje się na podstawie przepisów prawa krajowego, umów bilateralnych oraz konwencji i innych aktów prawa międzynarodowego.

ZASADY ZWIĄZANE Z EKSTRADYCJĄ

Zasada wzajemności – zasada zapewnia, że w przypadku analogicznej sytuacji państwo otrzyma równorzędne świadczenie wzajemne. W Polsce zasada ta stanowi względną przeszkodę ekstradycyjną (art. 604 par. 2 k.p.k.).

Zasada specjalności – pozwala państwu, które wystąpiło z wnioskiem o ekstradycję na prowadzenie postępowania tylko o te czyny, które były podstawą wydania podejrzanego.

Zastrzeżenia – państwo wezwane może wydać podejrzanego lub skazanego wraz z zastrzeżeniem co do wymiaru kary lub jej wykonania np. zastrzeżenie dotyczące nieorzekania kary śmierci.

PODWÓJNA KARALNOŚĆ stanowi, że czyn będący podstawą wniosku o ekstradycję musi być czynem karalnym zarówno w państwie wzywającym, jak i w państwie wezwanym.

Inne przeszkody ekstradycyjne: obywatelstwo sprawcy, przeszkoda politycznego charakteru przestępstwa, azylu i terytorialności.

ZAGROŻENIE KARĄ

Aby ekstradycja była dopuszczalna:

• zagrożenie karą musi wynosić co najmniej 1 rok lub powyżej 1 roku pozbawienia wolności przy ekstradycji celem osądzenia;
• czterech (sześciu w przypadku Rosji) miesięcy pozbawienia wolności przy ekstradycji celem odbycia kary.

Jak przebiega postępowanie w sprawie ekstradycji w Polsce?

Wnioski ekstradycyjne trafiają do prokuratora, który po zatrzymaniu i przesłuchaniu osoby, kieruje wniosek do sądu okręgowego. Sąd zarządza posiedzenie z udziałem prokuratora i obrońcy. Osoba wskazana we wniosku ma prawo do złożenia wyjaśnień. Stosuje się wobec niej tymczasowe aresztowanie (areszt ekstradycyjny).

O ile Sąd uzna, że ma do czynienia z przestępstwem ekstradycyjnym i wydanie jest dopuszczalne, to i tak ostateczną decyzję podejmuje minister sprawiedliwości. Natomiast jeśli Sąd uzna ekstradycję za niedopuszczalną, to na takie postanowienie przysługuje zażalenie.

Kodeks postępowania karnego przewiduje również procedurę ekstradycji uproszczonej, jeśli osoba ścigana wyraża na nią zgodę.

W przypadku Polski i Wielkiej Brytanii nie znajdują zastosowania przepisy o ekstradycji, gdyż stosowana jest instytucja Europejskiego Nakazu Aresztowania, o której więcej w następnym wpisie.

Stan na dzień: 17 września 2019 roku

Photo credit: pixabay.com

Kongres 60 Milionów, czyli globalny zjazd Polonii; Rzeszów 2019

W dniu 30 sierpnia 2019 roku miałam przyjemność uczestniczyć w Kongresie 60 Milionów, który już po raz drugi zorganizowany został w Rzeszowie. http://www.60mln.pl

Podczas Kongresu, który cyklicznie odbywa się w różnych miastach świata zaplanowano wiele ciekawych wystąpień, prelekcji i warsztatów. Przy okazji tego wydarzenia spotkałam wielu znajomych, z którymi miałam okazję współpracować podczas moich wyjazdów zagranicznych.

Wydarzenia składające się na program Kongresu podzielono według następujących tematów:

1. Promocja polskich regionów wśród Polonii, ich biznesowego, ekonomicznego i turystycznego potencjału. W części wstępnej uczestniczyli m.in. Rita Cosby (amerykańska dziennikarka z polskimi korzeniami) czy przedstawiciele lokalnego samorządu.
2. USA: Nowych możliwości dla inwestycji w Polsce i perspektyw rozwojowych dla rynku nieruchomości, funduszy inwestycyjnych oraz ulg i innych udogodnień;
3. UK: Siły polskiej innowacji, w tym omówiono turystykę medyczną, wypoczynkową i biznesową; social media jako narzędzie biznesowe łączące Polonię i zaproponowano jak promować polski produkt;
4. Germany: Potrzeby i szanse dla rozwoju biznesu polonijnego i polskiego oraz potencjału w studiowaniu za granicą i roli organizacji pozarządowych polskich i polonijnych.

Jakie wnioski i wrażenia nasuwają się po Kongresie?

Po pierwsze, uważam, że takie wydarzenia są niezwykle potrzebne. Gdy wyjechałam po raz pierwszy za granicę sama dostrzegałam potrzebę tworzenia okazji dla integracji Polonii i to wydarzenie idealnie dopasowuje się do potrzeb Polaków mieszkających poza granicami kraju.

Po drugie, w Polonii drzemie ogromny potencjał, który warto wykorzystać. Sama liczba Polaków mieszkających poza granicami kraju (20 mln) świadczy o tym, że integracja może przynieść wymierne skutki.

Po trzecie, to wydarzenie przeczy często powtarzanym twierdzeniom, że Polacy mieszkający za granicami kraju są do siebie wrogo nastawieni.

Polecam #Kongres60Milionów wszystkim Polakom mieszkającym za granicami kraju, o ile tylko mają taką możliwość, aby wzięli udział w kolejnych Kongresach 60 Milionów.

Rzeszów, sierpień 2019 roku

Photo credit: zbiory własne

Transgraniczne uprowadzenie dziecka i zastosowanie konwencji haskiej

W czasach, gdy zniesiono kontrole graniczne (strefa Schengen) i stosunkowo łatwo nam się przemieszczać między państwami, wzrasta liczba uprowadzeń polskich dzieci głównie przez jeden z rodziców. Rodzic, który nie wie gdzie znajduje się jego dziecko może podjąć stosowane działania w celu sprowadzenia dziecka do kraju w oparciu o postanowienia konwencji haskiej.

Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenie dziecka za granicę z 25 października 1980 roku reguluje sytuację, w której dochodzi do międzynarodowego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka i pozwala na wydanie dziecka rodzicowi za granicę. Konwencja obowiązuje w państwach, które ją podpisały (tutaj lista państw). 

Czym jest bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie?

Bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie to sytuacja, gdy ktoś zabierze dziecko do państwa, w którym nie mieszka ono na stałe. Pobyt ten musi naruszać wolę osoby, która posiada władzę rodzicielską.

Jak procedurę sprowadzenia dziecka zza granicy reguluje Konwencja haska?

Wniosek o sprowadzenie dziecka może złożyć:

• rodzic, który ma prawo decydowania o miejscu pobytu dziecka

• opiekun prawny dziecka

Ponadto, dziecko:

• musi mieć mniej niż 16 lat 

• musi mieszkać na stałe w państwie, które podpisało konwencję haską

• zostało uprowadzone lub zatrzymane w państwie, które podpisało konwencję haską i nie jest to państwo jego stałego zamieszkania. 

UWAGA! W razie uprowadzenia w kraju nie znajduje zastosowania procedura przewidziana w konwencji haskiej. 

Dopuszcza się wniosek od osoby, która nie wie dokładnie, gdzie znajduje się dziecko, ale ma uzasadnione przypuszczenie, że dziecko mogło zostać uprowadzone lub zatrzymane.

Jak złożyć wniosek?

Jeśli spełnione są wszystkie powyżej wskazane warunki to należy złożyć stosowny wniosek wraz z wymaganymi dokumentami (potwierdzenie posiadanej władzy rodzicielskiej, zdjęcie dziecka, dokument z datą jego urodzenia czy dokument potwierdzający jego stałe zamieszkanie w Polsce) w Ministerstwie Sprawiedliwości (za pośrednictwem poczty lub osobiście w biurze podawczym Ministerstwa) 

Od wniosku nie jest pobierana opłata. Ale może pojawić się opłata za tłumaczenie dokumentów oraz inne opłaty wymagane przez przepisy innych państw.

Ile trzeba czekać na rozstrzygnięcie sprawy?

Od daty złożenia wniosku do wydania orzeczenia nie powinno upłynąć więcej niż 6 tygodni. 

Zarówno Polska (1992 r.), jak i Wielka Brytania (1986 r.) podpisały konwencję.

Stan na dzień: 3 września 2019 roku

Zdjęcie: pixabay.com