Transgraniczne postępowanie spadkowe – jak przy spadkobraniu po obywatelu polskim uniknąć właściwości sądu brytyjskiego?

Transgraniczne postępowanie spadkowe odnosi się do spraw, które ze względu na obywatelstwo spadkodawcy, jego ostatnie miejsce zwykłego pobytu lub miejsce położenia masy spadkowej dotyczą ustawodawstw różnych krajów. Omówione w niniejszym tekście regulacje prawne odnoszą się do spadków otwartych począwszy od 17 sierpnia 2015 roku. 

Do transgranicznych spraw spadkowych zastosowanie znajduje Rozporządzenie Parlamentu i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4.07.2012 r., które weszło w życie w dniu 17 sierpnia 2015 roku. Zgodnie z art. 21 rozporządzenia 650/2012, prawem właściwym w zakresie spadkobrania jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu, a gdyby okoliczności wskazywały w sposób oczywisty, że bardziej związany był z innym państwem, to prawo tego państwa będzie regulowało spadkobranie po zmarłym. Zmarły będący osobą fizyczną, który jest obywatelem więcej niż jednego państwa może w testamencie dokonać wyboru prawa tego państwa, któremu będzie podlegał ogół spraw dotyczących jego spadku (art. 22 ust. 1 i 2 rozporządzenia 650/2012). 

Rozporządzenie 650/212 nie znajduje zastosowania do Wielkiej Brytanii. Pomimo tego, aby uniknąć ryzyka, że do rozpoznania sprawy spadkowej po polskim obywatelu zamieszkałym w Wielkiej Brytanii pozostanie właściwe prawo brytyjskie, istnieje możliwość złożenia oświadczenia o wyborze prawa państwa, którego obywatelstwo posiada się w chwili dokonywania wyboru. Takie oświadczenie można zawrzeć np. w testamencie. 

W przypadku złożenia przez spadkodawcę oświadczenia o wyborze prawa polskiego, jego spadkobiercy mają możliwość przeniesienia samej sprawy spadkowej do Polski – poprzez zawarcie umowy prorogacyjnej (nawet jeśli z przepisów samego rozporządzenia wynikała właściwość sądu zagranicznego). 

Przykładowa treść klauzuli: 

Działając na podstawie art. 22 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, oświadczam, że dokonuję wyboru prawa polskiego, będącego prawem państwa, którego obywatelstwo posiadam w chwili dokonywania wyboru, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących spadku po mnie. 

Stan prawny na dzień: 13 stycznia 2024 roku 

Zdjęcie: pixabay.com

Podstawa prawna: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego

Ekstradycja z polskiej perspektywy

Ekstradycja jest wydaniem, w wykonaniu prawnej decyzji kompetentnego organu państwowego, osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub skazanej za przestępstwo władzom państwa, które zwróciło się z wnioskiem o wydanie w celu osądzenia podejrzanego lub wykonania wyroku skazującego.

W postępowaniu ekstradycyjnym mamy państwo, które występuje z wnioskiem o ekstradycję (państwo wzywające) i państwo będące adresatem wniosku (państwo wezwane).

UWAGA! Deportacja nie jest tożsama z ekstradycją. Deportacja stanowi wydalenie cudzoziemca i wynika z jednostronnej decyzji organów administracyjnych państwa i nie wymaga wniosku innego państwa.

CELE EKSTRADYCJI

Wyróżnia się dwa cele ekstradycji:

1. doprowadzenie do postawienie podejrzanego przed sądem;
2. wykonanie orzeczonej już kary.

Ekstradycji dokonuje się na podstawie przepisów prawa krajowego, umów bilateralnych oraz konwencji i innych aktów prawa międzynarodowego.

ZASADY ZWIĄZANE Z EKSTRADYCJĄ

Zasada wzajemności – zasada zapewnia, że w przypadku analogicznej sytuacji państwo otrzyma równorzędne świadczenie wzajemne. W Polsce zasada ta stanowi względną przeszkodę ekstradycyjną (art. 604 par. 2 k.p.k.).

Zasada specjalności – pozwala państwu, które wystąpiło z wnioskiem o ekstradycję na prowadzenie postępowania tylko o te czyny, które były podstawą wydania podejrzanego.

Zastrzeżenia – państwo wezwane może wydać podejrzanego lub skazanego wraz z zastrzeżeniem co do wymiaru kary lub jej wykonania np. zastrzeżenie dotyczące nieorzekania kary śmierci.

PODWÓJNA KARALNOŚĆ stanowi, że czyn będący podstawą wniosku o ekstradycję musi być czynem karalnym zarówno w państwie wzywającym, jak i w państwie wezwanym.

Inne przeszkody ekstradycyjne: obywatelstwo sprawcy, przeszkoda politycznego charakteru przestępstwa, azylu i terytorialności.

ZAGROŻENIE KARĄ

Aby ekstradycja była dopuszczalna:

• zagrożenie karą musi wynosić co najmniej 1 rok lub powyżej 1 roku pozbawienia wolności przy ekstradycji celem osądzenia;
• czterech (sześciu w przypadku Rosji) miesięcy pozbawienia wolności przy ekstradycji celem odbycia kary.

Jak przebiega postępowanie w sprawie ekstradycji w Polsce?

Wnioski ekstradycyjne trafiają do prokuratora, który po zatrzymaniu i przesłuchaniu osoby, kieruje wniosek do sądu okręgowego. Sąd zarządza posiedzenie z udziałem prokuratora i obrońcy. Osoba wskazana we wniosku ma prawo do złożenia wyjaśnień. Stosuje się wobec niej tymczasowe aresztowanie (areszt ekstradycyjny).

O ile Sąd uzna, że ma do czynienia z przestępstwem ekstradycyjnym i wydanie jest dopuszczalne, to i tak ostateczną decyzję podejmuje minister sprawiedliwości. Natomiast jeśli Sąd uzna ekstradycję za niedopuszczalną, to na takie postanowienie przysługuje zażalenie.

Kodeks postępowania karnego przewiduje również procedurę ekstradycji uproszczonej, jeśli osoba ścigana wyraża na nią zgodę.

W przypadku Polski i Wielkiej Brytanii nie znajdują zastosowania przepisy o ekstradycji, gdyż stosowana jest instytucja Europejskiego Nakazu Aresztowania, o której więcej w następnym wpisie.

Stan na dzień: 17 września 2019 roku

Photo credit: pixabay.com

Transgraniczne uprowadzenie dziecka i zastosowanie konwencji haskiej

W czasach, gdy zniesiono kontrole graniczne (strefa Schengen) i stosunkowo łatwo nam się przemieszczać między państwami, wzrasta liczba uprowadzeń polskich dzieci głównie przez jeden z rodziców. Rodzic, który nie wie gdzie znajduje się jego dziecko może podjąć stosowane działania w celu sprowadzenia dziecka do kraju w oparciu o postanowienia konwencji haskiej.

Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenie dziecka za granicę z 25 października 1980 roku reguluje sytuację, w której dochodzi do międzynarodowego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka i pozwala na wydanie dziecka rodzicowi za granicę. Konwencja obowiązuje w państwach, które ją podpisały (tutaj lista państw). 

Czym jest bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie?

Bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie to sytuacja, gdy ktoś zabierze dziecko do państwa, w którym nie mieszka ono na stałe. Pobyt ten musi naruszać wolę osoby, która posiada władzę rodzicielską.

Jak procedurę sprowadzenia dziecka zza granicy reguluje Konwencja haska?

Wniosek o sprowadzenie dziecka może złożyć:

• rodzic, który ma prawo decydowania o miejscu pobytu dziecka

• opiekun prawny dziecka

Ponadto, dziecko:

• musi mieć mniej niż 16 lat 

• musi mieszkać na stałe w państwie, które podpisało konwencję haską

• zostało uprowadzone lub zatrzymane w państwie, które podpisało konwencję haską i nie jest to państwo jego stałego zamieszkania. 

UWAGA! W razie uprowadzenia w kraju nie znajduje zastosowania procedura przewidziana w konwencji haskiej. 

Dopuszcza się wniosek od osoby, która nie wie dokładnie, gdzie znajduje się dziecko, ale ma uzasadnione przypuszczenie, że dziecko mogło zostać uprowadzone lub zatrzymane.

Jak złożyć wniosek?

Jeśli spełnione są wszystkie powyżej wskazane warunki to należy złożyć stosowny wniosek wraz z wymaganymi dokumentami (potwierdzenie posiadanej władzy rodzicielskiej, zdjęcie dziecka, dokument z datą jego urodzenia czy dokument potwierdzający jego stałe zamieszkanie w Polsce) w Ministerstwie Sprawiedliwości (za pośrednictwem poczty lub osobiście w biurze podawczym Ministerstwa) 

Od wniosku nie jest pobierana opłata. Ale może pojawić się opłata za tłumaczenie dokumentów oraz inne opłaty wymagane przez przepisy innych państw.

Ile trzeba czekać na rozstrzygnięcie sprawy?

Od daty złożenia wniosku do wydania orzeczenia nie powinno upłynąć więcej niż 6 tygodni. 

Zarówno Polska (1992 r.), jak i Wielka Brytania (1986 r.) podpisały konwencję.

Stan na dzień: 3 września 2019 roku

Zdjęcie: pixabay.com